Warszawa w budowie 2: Z widokiem na Bejrut

Historycy polskiej architektury byli pewni, że zginął w czasie II wojny światowej. W tym samym czasie Karol Schayer zaprojektował 130 modernistycznych budynków w stolicy Libanu. W niedzielę niezwykła okazja, by poznać jedyną warszawską realizację - willę przy Frascati.

Urodził się w 1900 roku, we Lwowie. Uczył się na tamtejszej Politechnice, by pod koniec lat 20. przenieść się do Katowic, które przeżywały wtedy gwałtowny rozwój. Zgodnie z ówczesnymi trendami budowano tam "niebotyki", a popularność zdobywał modernizm. Schayer szybko został jednym z liderów tego nurtu.

Tuż przed wybuchem wojny zrealizował swoje największe dzieło - Muzeum Śląskie. W budynku drzwi otwierały fotokomórki, były ruchome schody. Klimatyzacja utrzymywała nie tylko właściwą dla zbiorów temperaturę, ale też ciśnienie wyższe niż na zewnątrz, po to, by do środka nie dostawał się pył z górniczego miasta. Przestrzenie ekspozycyjne oświetlało dzienne światło wpadające przez długie pasy okien. To wszystko dało gmachowi opinię najnowocześniejszego muzeum w Europie.

Ale budynek nigdy nie został otwarty. Wybuchła wojna. Niemcy zniszczyli muzeum, które miało być symbolem polskości Śląska.

Willa marzeń Tyrmanda

Po wojnie słuch o Schayerze zaginął. Pojawiały się nawet informacje, że nie żyje. Tymczasem architekt od 1946 roku mieszkał i pracował w Bejrucie. Jak się tam znalazł, nie wiadomo - wiadomo za to, jak bardzo wpływowym architektem został. W całym mieście zrealizowano ponad 130 budynków jego autorstwa. To on nadał śródziemnomorskiej metropolii modernistyczne oblicze.

W Warszawie jest tylko jeden dom jego autorstwa - modernistyczna willa rodziny Chmielewskich przy ul. Frascati 4 z końca lat 30.

- Na rogu Frascati i Pułkownika Nullo właśnie wykańczano dom o kubaturze wskazującej, że budują ludzie bogaci, jako rezydencję lub ograniczony wynajem czynszowy. Stylistycznie wywodził się, jak tu wszystko, z Bauhausu i od Perreta, ale był już dalej o dwie dekady niepohamowanego rozwoju funkcjonalnych form, współczesnych tworzyw, metali, ceramik, mas plastycznych. Byłem młody, z niezamożnej kamienicy na Trębackiej, chciwy spełnień materialnych, które zdawały mi się rdzeniem powodzeń, i dom ten kojarzył mi się z urodą egzystencji z przedwojennych komedii filmowych, hollywoodzkich i rodzimych: fascynujący, motyli byt milionerów i gwiazd ekranu, pośród błyskotliwych akcesoriów w geometryczną sztancę, opływowych mebli, Myrna Loy lub Maria Malicka na modernistycznie giętych sofach. (...) Syciłem oczy jego konstruktywistycznym zwieńczeniem w zielonkawym okafelkowaniu, tarasem wkomponowanym w bryłę. Roiłem, że kiedyś będę miał pieniądze, wrócę tu i postaram się o ten dom – pisał o willi w "Dzienniku 1954" Leopold Tyrmand.

Z Bejrutu do Warszawy

Postać Schayera odkrywa dziś dr George Arbid - libański historyk architektury, profesor Universytetu Harvarda. Pisząc o libańskim modernizmie, nie mógł nie pisać o uznanym architekcie z Polski. Szukając informacji na jego temat, trafił z kolei na wzmianki o jego śmierci i oniemiał. Zafascynowany poświęcił Schayerowi całe lata swojej pracy.

Dziś dorobek Schayera jest w Libanie tak samo niezrozumiany jak powojenny modernizm w Polsce. Praca w tak odległym zakątku świata nie chroni przed tymi samymi zagrożeniami, na które narażony byłby z pewnością tu - rozbiórkami, przebudową, a także niezrozumieniem i pogardą.

Wystawa na Frascati

Od niedzieli przez dwa tygodnie warszawiacy będą więc mieli okazję podwójną - nie tylko będą mogli poznać twórczość ważnego architekta, ale też zajrzą do niedostępnej na co dzień willi jego autorstwa. Pierwszą wystawę dorobku Karola Schayera Arbid i Ane Janevski z Muzeum Sztuki Nowoczesnej przygotowali bowiem właśnie w ogrodzie przy Frascati 4.

Budynek został po wojnie przebudowany - zabudowano taras, zlikwidowano okrągły prześwit, a jego wnętrze zostało zdemolowane. Podzielił więc los wielu pereł architektury - tak w Polsce, jak i w Libanie.

WILLA Z WIDOKIEM NA BEJRUT - WYSTAWA

Wystawie towarzyszy wykład  prof. George'a Arbida: 17 października, godz. 16.00, Audytorium Muzeum Sztuki Nowoczesnej, ul. Pańska 3.

Stadion Narodowy - tu byłem

WIĘCEJ NA TVNWARSZAWA.PL

Miasteczko Wilanów wzorcem doskonałości?

W Warszawie ta wiadomość budzi zdziwienie: Miasteczko Wilanów znalazło się wśród pięciu najlepszych osiedli na świecie. Dlaczego więc wciąż w stolicy pozostaje symbolem urbanistycznej porażki?

To paradoks: osiedle, które w Warszawie przywołuje się często, jako miejsce, w którym skupiły się wszystkie możliwe braki i słabości urbanistycznej praktyki, na świecie zdobywa rosnące uznanie. Najpierw przeszło przez europejskiej eliminacje, a teraz dostało - wspólnie z czterema projektami innymi z USA, Australii i Singapuru - jedno z finałowych wyróżnień Urban Land Institute - organizacji, która od trzech dekad przyznaje nagrody "za doskonałość"

Gdzie ta doskonałość?

O tym, że Miasteczku wciąż bardzo daleko choćby do normalności najlepiej wiedzą jednak dobrze wszyscy, którzy kupili tam mieszkania. Przez pierwsze miesiące brodzili po kolana w błocie, bo nie było ulic. Deweloperzy spierali się z miastem o to, kto ma komu zapłacić za ich budowę i utrzymanie. Główną al. Rzeczpospolitej otwarto ledwie kilka tygodni temu.

Na tym nie koniec problemów. Nie ma szkół, przedszkoli, w parterach bloków nie powstały lokale usługowe, więc nie ma też sklepów, a zapowiadane przez dewelopera całego projektu centrum handlowe w formie miejskiego rynku nie powstało i nie zanosi się, by rychło zostało zrealizowane.

Braki, braki, braki...

Miasteczko Wilanów podawane jest często jako przykład fatalnej - bo żadnej - współpracy kapitału prywatnego z sektorem publicznym. Tymczasem ULI chwali osiedle za to, że powstało właśnie bez tego udziału i dodaje, że było to ryzykowne przedsięwzięcie.

Ryzykowne i nieudane - chciałoby się podpowiedzieć konkursowemu jury. - Podziwiam ekwilibrystykę uzasadnienia ULI - ocenia na łamach "Gazety Stołecznej" urbanista Grzegorz Buczek. - To prawdy, półprawdy i nieprawdy. Owszem, to projekt pionierski, powstały przy desinteresement czy wręcz wrogości sektora publicznego. Ale nie wszystkie braki da się uzupełnić, powstały już osiedla bez usług w parterach. Brakuje szkół, miasto przepłaca horrendalne sumy wykupując grunty pod drogi. Argument o wychodzeniu naprzeciw społecznym oczekiwaniom pozostawię bez komentarza - puentuje.

Będzie (jeszcze) lepiej?

Deweloperzy budujący swoje bloki na terenie Miasteczka odpowiadają, że wszystko to dopiero powstanie. Zapewnienia słychać też ze strony władz Wilanowa. Na terenie osiedla ma powstać boisko Orlik, plac zabaw, a w przyszłości także szkoła. Na razie jest tu tylko prywatny szpital i powstając Świątynia Opatrzności Bożej. I najwyraźniej to sąsiedztwo się opłaca, bo opatrzność czuwa nad nagrodzonymi w dalekim Waszyngtonie twórcami miasteczka.

Warszawa w budowie 2: PRL w Dubaju

Szare bloki i pałac Kultury - to wciąż kojarzy się nam najbardziej z architekturą PRL. Trudno więc uwierzyć, że na świecie uznawana była za wysokiej klasy produkt eksportowy.

fot. Muzeum Sztuki Nowoczesnej

W siermiężnej rzeczywistości PRL napis "Made in Poland" raczej nie kojarzył się dobrze. A już na pewno nie był znakiem wysokiej jakości. Nie inaczej było z architekturą - najpierw socrealizm, potem gomułkowskie normy i ciemne kuchnie, a na sam koniec wielka płyta. Takie były realia, w których przyszło tworzyć ówczesnym architektom i inżynierom. Rzadko mieli okazję wyjść poza schemat, a w skrajnych przypadkach groziło to nawet więzieniem. Za "kosmopolityczne odchylenie" w areszcie siedział Zbigniew Ihnatowicz, autor warszawskiego Cedetu (Smyka).

Architekci na wojnie

Podczas gdy nad Wisłą umacniano władzę ludu, świat nie stał w miejscu. Przeciwnie - zmieniał się w oczach. W Afryce dawne kolonie zmieniały się w niepodległe państwa, a na bliskim wschodzie petrodolary tworzyły nowe potęgi. Na sawannach i pustyniach wyrastały nowe metropolie - czasem na gruzach starych, czasem budowane od zera. Wszystkie potrzebowały urbanistów i architektów.

Te egzotyczne miejsca były jednym frontów zimnej wojny - Stany Zjednoczone i Zachód oraz Związek Radziecki wraz z "bratnimi" państwami walczyły o wpływy w każdym z tych regionów, wysyłając tam - oprócz szpiegów - naukowców, inżynierów i architektów właśnie.

Autostrady, fabryki, porty, wreszcie osiedla, hotele, stadiony, a nawet całe miasta - to wszystko projektowali architekci z importu. Wśród nich rzesze Polaków, szukających szczęścia na zagranicznych kontraktach.

Z Bagdadu do Warszawy

Polska myśl techniczna kształtowała tak egzotyczne miejsca, jak Irak, Syria, Libia, Algieria, Ghana czy Iran. - Architekci, urbaniści i inżynierowie przywozili ze sobą zarówno tradycję polskiej architektury międzywojennej, jak i doświadczenie wielkich socjalistycznych budów, takich jak Warszawa lub Nowa Huta, rozwijając je w zastanych warunkach klimatycznych, kulturowych i technologicznych - czytamy w opisie wystawy "PRL™. Eksport architektury i urbanistyki z Polski Ludowej".

Od piątku, w ramach festiwalu "Warszawa w budowie", w Muzeum Techniki będzie można poznać efekty tych egzotycznych połączeń. Są wśród nich rzeczy zupełnie niecodzienne, jak np. stworzona w krakowskim Miastoprojekcie koncepcja suku - tradycyjnego targowiska, tyle że tu w nowoczesnej formie, w dodatku wykonanego z dobrze znanych Polakom prefabrykatów. W tym samym biurze, w 1967 roku powstał też Master Plan Bagdadu z dzielnicami rządowymi, które kilka dekad później oglądaliśmy w telewizji w jakże odmiennych okolicznościach.

Głos w sporze o dziedzictwo PRL

- Prezentowane budynki, osiedla, plany miejskie i regionalne, oraz projekty badawcze (...) pokazują rolę Polski Ludowej w sieciach globalnej dystrybucji wiedzy i technologii, które pod koniec zimnej wojny odzwierciedlały mniej konflikt ideologiczny, a bardziej nowy podział pracy charakterystyczny dla świata post-socjalistycznego - przekonuje Łukasz Stanek, kurator wystawy.

Ale z perspektywy dzisiejszej Warszawy wystawa jest też głosem w zupełnie innej sprawie. Pokazuje, że architektura spod znaku "Made in Poland" była na świecie znaną, rozpoznawalną marką. I że nasi architekci, mimo ograniczeń politycznych - może właśnie dzięki nim - tworzyli rzeczy ciekawe, nowatorskie, pozostające w związku z ówczesnymi trendami i kształtującymi je możliwościami technologicznymi. Że inżynierowie znad Wisły w piaskach pustyń rozwiązywali zupełnie nowe problemy techniczne.

Z desek kreślarskich tych samych ludzi schodziły też projekty, które do dziś można oglądać w całej Polsce. Inni - absolwenci tych samych uczelni, pracownicy tych samych biur - zostali tu i tworzyli projekty nie gorsze, choć często mniej spektakularne, potem przez lata nie remontowane, dziś zaniedbane. Nie potrafimy ich docenić. Może spojrzenie z tak egzotycznej perspektywy, jak Ghana czy Syria pomoże nam zrozumieć ich znaczenie?

Imprezy towarzyszące:

Wernisaż wystawy i wprowadzenie odbędzie się w piątek, 15 października, w Muzeum Techniki o godzinie 18. Kuratorem wystawy jest Łukasz Stanek z Instytutu Teorii i Historii Architektury na Uniwersytecie Technicznym ETH w Zurychu.

16 października w tymczasowej siedzibie Muzeum Sztuki Nowoczesnej przy ulicy Pańskiej 3 odbędzie się z kolei sympozjum "Socjalistyczna kompetencja. Postkolonialna urbanizacja i dystrybucja wiedzy w okresie zimnej wojny". Początek o godzinie 18. Prezentacje wygłoszą: Łukasz Stanek, Michelle Provoost (historyczka architektury, kuratorka z Rotterdamu), Tadeusz Barucki (architekt i publicysta) oraz M. Christine Boyer (profesor na Princeton University School of Architecture).

PRL™. Eksport architektury i urbanistyki z Polski Ludowe

Tłumy na wykładzie Kazuyo Sejimy

Sala balowa nieczynnego hotelu Europejskiego dawno nie gościła takich tłumów. Kilkaset osób, w większości młodych, przyszło posłuchać wykładu japońskiej architektki.

fot. Bartek Stawiarski, MSN

Miejsc na krzesłach zabrakło na długo przed godziną 19.00, o której miał się zacząć wykład. Przed wejściem do hotelu kłębił się tłum, a w środku stała długa kolejka do szatni i do stoiska z zestawami słuchawkowymi z tłumaczeniem wykładu. Gdy się zaczął, zajęte były nie tylko wszystkie krzesła, ale też prawie cała podłoga.

Drobna Japonka weszła na scenę przy huku braw. Włączyła prezentację ze zdjęciami i rysunkami projektów pracowni SANAA, którą założyła wspólnie z Ryue Nishizawą. Na ekranie pojawiły się te najbardziej charakterystyczne, definiujące ich styl, jak zbudowany niemal w całości ze szkła pawilon muzeum w amerykańskim Toledo, muzea sztuki nowoczesnej w Kanazawie i Nowym Jorku, czy najnowsze Rolex Learning Center w Lozannie albo filia muzeum Luwru w Lens.

- W architekturze najbardziej interesuje mnie użytkownik budynku i to, jak go zaadaptuje do swoich potrzeb, jak ułoży sobie z nim relacje - tłumaczyła Sejima. - Drugą niezwykle ważną rzeczą jest dla mnie relacja między budynkiem, a otoczeniem - dodała.

Ograniczenia są atutem

Kazuyo Sejima jest dziś gwiazdą światowej architektury. Dostała w tym roku najbardziej prestiżową w branży nagrodę Pritzkera. Jest też pierwszą kobietą - kuratorem Międzynarodowego Biennale Architektury w Wenecji.

W czasie wykładu w niczym nie przypominała jednak gwiazdy. Nie robiła show - mówiła bardziej do siebie niż do publiczności, często zawieszając głos, szukając właściwych słów w języku angielskim, w którym najwyraźniej nie mówi swobodnie. Można było odnieść wrażenie, że mówienie o własnych projektach jest dla niej trudne; że woli projektować, niż o tym opowiadać.

fot. Bartek Stawiarski, MSN

"Rozmyta architektura"

Mimo wszystko odpowiedziała na kilka pytań z sali, m.in. o źródła inspiracji. - Nie szukam jej na zewnątrz. Moje projekty powstają szybko, wyłaniają się z kolejnych szkiców - tłumaczyła.

A jej budynki są takie, jak wykład: niekonkretne, rozmyte, pozostawiające pole do interpretacji, często zlewające się z otoczeniem. Filia muzeum Luwru w Lens ma elewacje, w których odbija się zielona łąka wokół. Z kolei w Toledo pawilon przeznaczony na szklane dzieła z kolekcji tamtejszego muzeum sztuki zaprojektowała w całości właśnie ze szkła. Budynek musiał być jednopiętrowy, a dodatkowym utrudnieniem był nakaz zachowania drzew rosnących na działce. Drzewa zostały, a budynek wtapia się w zielone tło. - Ograniczenia narzucone przez inwestora mogą być atutem - podkreślała Sejima.

Najważniejsza jest funkcjonalność

Jej projekty to nieustanna gra z otoczeniem, ale równocześnie są one bardzo zdyscyplinowane, podporządkowana funkcji. W Toledo szkło stanowiło dosłownie potraktowany kontekst i do tego Sejima się przyznaje. Z kolei Centrum Rolexa w Lozannie wygląda z góry jak plasterek szwajcarskiego sera z dziurami. Architektka śmieje się z tego skojarzenia, ale odcina się od niego stanowczo. - Kształt budynku wynika z funkcji, jakie ma spełniać - podkreśliła kilkukrotnie Sejima.

Kazuyo Sejima przyjechała do Warszawy na zaproszenie Muzeum Sztuki Nowoczesnej, organizatora festiwalu "Warszawa w budowie".

Warszawa w budowie 2: Spotkanie w architekturze

Jest gwiazdą, choć jej twórczość jest antygwiazdorska. Nie bryluje w mediach, a mimo to rok 2010 należy do niej. We wtorek Warszawę odwiedzi Kazuyo Sejima.

fot. SANAA

Wciąż liczymy na to, że w Warszawie uda się zrealizować chociaż jeden projekt starchitekta (w kolejce za Danielem Libeskindem czeka m.in. Zaha Hadid z projektem wieżowca obok Marriotta) i powtórzyć efekt Bilbao - stworzyć nową ikonę miasta, która wypromuje je na świecie.

Ale świat już nie śni o ikonach. Starchitekci projektują skromniej albo przyjmują zlecenia z Dubaju, gdzie moda na spektakularne budynki wydaje się nie przemijać. Nad Europą krąży zaś widmo kryzysu gospodarczego, a architekci siłą rzeczy muszą szukać odpowiedzi na pytanie, jak budować w trudnych czasach. Odpowiedzi udziela Kazuyo Sejima.

Kontekst ma znacznie

- Cała ta obsesja kontekstu hamuje rozwój architektury. W ten sposób nie da się stworzyć niczego nowego - grzmiała w czasie wizyty w Warszawie Zaha Hadid, laureatka nagrody Pritzkera w 2004 roku. W 2010 roku to najbardziej prestiżowe wyróżnienie architektoniczne dostała właśnie Sejima (razem ze swoim partnerem z pracowni SANAA, Ryue Nishizawa).

Została też kuratorem najważniejszej imprezy architektonicznej - Międzynarodowego Biennale w Wenecji, które będzie organizowane po raz dwunasty. - Chcemy pomóc ludziom rozumieć architekturę, pomóc architekturze rozumieć ludzi i pomóc ludziom rozumieć siebie nawzajem - deklaruje kuratorka.

Sejima i Hadid są jedynymi kobietami, które dostały nagrodę Pritzkera, ale zawodowo więcej je dzieli, niż łączy. Dla Sejimy ważne są nie tylko budynki, ale też ludzie, którzy je użytkują i relacje między nimi. - Żyjemy w społeczeństwie postideologicznym. Łączy nas więcej niż kiedykolwiek; kultura i gospodarka mają globalny charakter. Świadomość i styl życia zmieniają się. Nasze relacje kształtują się w sferze wirtualnej - mówi Sejima i pyta o rolę architektury w tym procesie. Odpowiedzi szukać mają m.in. uczestnicy biennale, które odbywać się będzie pod hasłem "Ludzie spotykają się w architekturze".

Kazuyo Sejima, SANAA
Wykład
Hotel Europejski, Krakowskie Przedmieście 13
wtorek, 12 października, godzina 19.00
Wstęp wolny, liczba miejsc ograniczona

Biegacze w korkach

Staram się nie narzekać na imprezy, które powodują korki w mieście, ale dzisiejszy bieg w centrum to chyba jakiś żart?

fot. roody102.pl

Cieszę się, że w mieście są takie imprezy jak maraton czy "Biegnij Warszawo", tak samo jak cieszę się z masy krytycznej, w której czasem jeżdżę i z wyścigów ulicznych szybkich samochodów, które kompletnie mnie nie interesują. Lubię, gdy dzieje się dużo i dla każdego. Nawet jeśli ceną są utrudnienia, staram się znosić je ze spokojem.

Ale są takie imprezy, które z różnych powodów mnie irytują. Kryterium ulicy Karowej w rajdzie Barbórki martwi mnie zawsze, bo boję się, że ktoś rozwali odremontowany wiadukt Markiewicza. Drażnią mnie też imprezy źle zorganizowane - i do grupy tych ostatnich dołączyła dziś "Biegnij Warszawo". Ciała dali organizatorzy, w tym m.in. miasto Warszawa, ale też uczestnicy.

Godzina 13.30, niedziela. Zwykle na warszawskich ulicach nie jest to czas utrudnień. Dziś w korku stało wszystko - przede wszystkim Powiśle, ale też Śródmieście, cała Wisłostrada, a nawet Trasa Toruńska. W tych korkach stały też miejskie autobusy, jeżdżące improwizowanymi objazdami, które w ogóle nie były przygotowane.

A w tych autobusach wściekli ludzie, którzy chcieli na przykład dojechać do Łazienek, by skorzystać z faktu, że pogoda postanowiła podarować nam ostatnią pewnie w tym roku słoneczną niedzielę Ja to ja - wysiadłem, zrobiłem kilka zdjęć korka na Książęcej i spacerem ruszyłem do pracy. W sumie nawet się ucieszyłem, że mam okazję z tej pogody skorzystać, nim utknę w biurze do wieczora.

Ale podejrzewam, że mało kto jest równie odporny - większość jest dziś pewnie wściekła na biegaczy, masowe imprezy i w ogóle na wszystko. I tak impreza, która mogłaby i powinna być wspólną zabawą, atrakcją i elementem i promocji miasta oraz zdrowego trybu życia, odnosi dokładnie odwrotny efekt.

A wystarczyłoby przecież ustawić znaki, wytyczyć objazdy, zarezerwować niektóre ulice tylko dla autobusów, jak to się robi choćby 1 listopada. Okazuje się jednak, że winę za ten bałagan ponoszą nie tylko organizatorzy, ale też sami uczestnicy - idąc wzdłuż korka na Rozbrat z pewnym rozbawieniem zauważyłem, że w 2/3 samochodów siedzą osoby w zielonych koszulkach uczestników biegu. Nie mając do dyspozycji żadnego zaplecza, przyjechali samochodami, które służyły im także za szatnie. A po biegu utknęli w korku, który sami sobie zafundowali w ciągu paru minut blokując całe Powiśle i nie tylko. Pogratulować!

fot. roody102.pl

Warszawa w budowie 2: Konserwator kontratakuje

Jeśli macie chwilę czasu, to koniecznie zajrzyjcie na stację Warszawa - Powiśle. W przejściu podziemnym pojawiło się nowe graffiti. Przy okazji miejsce miało pewne archeologiczne odkrycie.

fot. roody102.pl

Na wyczyszczonej, pomalowanej na biało ścianie można zobaczyć jeden ze szkiców Arseniusza Romanowicza - jedną z koncepcji dworca Centralnego. W górnym pawilonie jest więcej ciekawych zdjęć i rysunków, które nawet sceptyków przekonają, że linia średnicowa warta jest ochrony, a Centralny może wyglądać wspaniale. Zresztą od strony al. Jerozolimskich, tam gdzie jego elewacja została już oczyszczona, też już to widać.

O liftingu dworca mówiła wczoraj w kawiarni Warszawa Powiśle Barbara Jezierska, mazowiecka wojewódzka konserwator zabytków, o której ostatnio głośno było dlatego, że wojewoda próbował ją odwołać. Nie zgodziło się na to ministerstwo kultury. Jezierska tłumaczyła, że nie wpisała dworca Centralnego do rejestru, by dać kolejarzom szansę na lifting. Obostrzenia konserwatorskie mocno pogmatwałyby już i tak z trudem realizowane plany PKP. Nie wykluczyła jednak, że w przyszłości taki wpis będzie potrzebny. To zapowiedź sporu, który z pewnością wybuchnie po Euro 2012, jeśli PKP rzeczywiście zdecyduje się na budowę nowego dworca.

Z tego samego powodu do rejestru nie trafiła na razie Rotunda. Jezierska powiedziała, że PKO odstąpiło od planu jej rozebrania i zastąpienia wyrobem rotundopodobnym, więc budynku chronić wpisem nie trzeba. A bez niego remont będzie łatwiejszy i bank będzie miał większą swobodę w jego nowym zagospodarowaniu. Obyśmy tylko nie obudzili się z ręką wiadomo gdzie. Jezierska odniosła się pośrednio i do tej perspektywy, przypominając kilka razy, że wpis do rejestru zabytków nie jest ani dobrą, ani właściwą formą ochrony tych zagrożonych rozwaleniem - do tego powinny służyć miejscowe plany zagospodarowania.

fot. roody102.pl

Innym echem sporu między konserwator, a wojewodą będą kontrole w urzędzie konserwatora stołecznego. - Wojewoda zarzucił mi, że kontroli nie było. Więc będą - tłumaczyła krótko Jezierska. I zapowiedziała, że uważnie przyjrzy się np. sprawie niszczejących kamienic przy Foksal 13 i 15 (inwestor od kilku lat nie może uzyskać zgody na swój projekt rewitalizacji, niezgodny z doktryną konserwatorską zdaniem jednych, ale słuszny i wart dopuszczenia zdaniem innych) czy Hali na Koszykach (rozebranej kilka lat temu w celu konserwacji i do dziś nie odtworzonej, której konstrukcja niszczeje gdzieś pod Warszawą). Wzajemna niechęć Barbary Jezierskiej i Ewy Nekandy-Trepki przechodzi więc powoli w otwarty, urzędniczy konflikt. I może wcale nie jest to zła wiadomość - sprawom ochrony warszawskich zabytków z pewnością dobrze zrobi trochę szumu i większego zainteresowania.

To się zresztą już dzieje. Nie przypadkiem na wykład Jezierskiej przyszła wczoraj ponad setka ludzi. Mimo chłodu i siąpiącego deszczu, pod ogromnym, okrągłym dachem dolnego pawilonu stacji Warszawa Powiśle z uwagą słuchali tego, co mówiła urzędniczka, do niedawna kompletnie anonimowa. Rzecz niecodzienna.

Zastanawiam się, czy to efekt konfliktu z wojewodą, czy siła marki "Warszawy w budowie"? O tej ostatniej  będzie się można przekonać w najbliższych dniach - choćby dziś wieczorem. W parku Świętokrzyskim akcja Moon Ride - warto przyjechać na rowerze, bo siła w nogach będzie tam dziś potrzebna, by akcja się udała.

Z kolei jutro warto wrócić na stację Powiśle. Wieczorem wykład o nowatorskich na owe czasy konstrukcjach dachów stacji linii średnicowej, a wcześniej wycieczka z Hubertem Trammerem, który o linii średnicowej pisze właśnie doktorat. Nie ma już miejsc, ale dzięki wydrukowanemu przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej przewodnikowi, który pewnie będzie jeszcze można znaleźć na stacji, można wycieczkę zrobić samemu.

Warto tam zajrzeć jeszcze z jednego powodu - w przejściu podziemnym między peronami dokonano właśnie odkrycia - pod warstwami farby nakładanej tam przez lata raz przez grafficiarzy, raz przez kolejarzy była subtelna mozaika o wzorze z koszuli non-iron. Nie sądzę, by biała ściana przetrwała dłużej niż kilka dni, więc trzeba się spieszyć, by dostrzec ulotny urok tego odkrycia.

fot. Bartek Stawiarski, MSN

Warszawa w budowie 2: Wystawa Średnicowa

Tegoroczna edycja festiwalu "Warszawa w budowie" będzie miała kilku bohaterów. Jeden z nich to Arseniusz Romanowicz. Autorowi stacji kolejowych na linii średnicowej poświęcona będzie m.in. "Wystawa Średnicowa".

fot. Tadeusz Zagoździński

Setną rocznicę urodzin Arsena, jak nazywali go przyjaciele, obchodziliśmy 30 sierpnia. W kawiarni na stacji Warszawa Powiśle spotkali się byli współpracownicy architekta i fani jego twórczości. Pod okrągłym dachem pawilonu kasowego wspominali człowieka, którego prace mogłyby być symbolami stolicy, a wciąż nie są doceniane.

Zmarły niespełna dwa lata temu Romanowicz wspólnie z Piotrem Szymaniakiem zaprojektował stacje Ochota, Śródmieście WKD, Powiśle, Śródmieście, Stadion, Wschodnia i Centralna. - Przecinająca centrum Warszawy kolejowa linia średnicowa to nie tylko ciąg komunikacyjny, ale także szlak obiektów architektury przyciągających uwagę jej koneserów z Polski i z zagranicy - uważają kuratorzy wystawy Hubert Trammer i Tomasz Fudała.

Wystawę zdjęć, rysunków, szkiców i projektów będzie można oglądać przez cały październik, oczywiście na stacji Warszawa Powiśle, zarówno w górnym pawilonie naprzeciwko Muzeum Narodowego, jak i w kawiarni od strony Powiśla. Będzie się można przekonać, że zniszczone, przez lata kompletnie zaniedbane, a dziś powoli odgruzowywane stacje to prawdziwe architektoniczne perły, a zastosowane przy ich budowie rozwiązania do dziś zaskakują finezją.

- "Wystawa średnicowa" i towarzyszące jej wydarzenia mają na celu zwrócenie uwagi na wyjątkową architekturę linii średnicowej, objaśnienie jej koncepcji funkcjonalnej, wreszcie promowanie korzystania z niej jako wygodnego sposobu poruszania się po Warszawie - zachęcają kuratorzy.

Wydarzenia towarzyszące wystawie:

Wernisaż "Wystawy Średnicowej" już w piątek o godzinie 19. Wcześniej w kawiarni odbędzie się spotkanie z Barbarą Jezierską, która jako wojewódzki konserwator zabytków doprowadziła do wpisania linii średnicowej do rejestru zabytków.

Z kolei 3 października o godz. 19, także w kawiarni Warszawa Powiśle, Piotr Smarzewski opowie o konstrukcji dachów na dworcach i przystankach linii średnicowej. Smarzewski jest pracownikiem Politechniki Lubelskiej na Wydziale Budownictwa i Architektury.

Tego samego dnia, ale wcześniej, bo już o godz. 12.15 kurator wystawy Hubert Trammer zabierze chętnych na wycieczkę po budynkach stacji linii średnicowej. Zbiórka przy pawilonie przystanku kolejowego Warszawa Ochota. Trzeba pamiętać, by mieć ze sobą ważny bilet ZTM. Na wycieczkę trzeba się wcześniej zapisać:
zapisy@warszawawbudowie.pl.

Wystawa Średnicowa

Warszawa w budowie 2: Poznaj projekt Muzeum

1 października rusza festiwal "Warszawa w budowie 2". Już od piątku w pasażu obok tymczasowej siedziby MSN będzie można poznać projekt siedziby docelowej.

Został zaprezentowany w czerwcu, na XXX piętrze Pałacu Kultury. Wtedy warszawiacy mogli go poznać tylko za pośrednictwem mediów - teraz będzie można zobaczyć go z bliska. Warto, bo przez bez mała 4 lata, które minęły od rozstrzygnięcia międzynarodowego konkursu, budzący duże kontrowersje projekt Christiana Kereza dojrzał i poważnie się zmienił.

Efekt trudnej współpracy

3,5 roku pracy nad projektem obfitowało w trudne momenty. Nie brakowało takich, gdy negocjacje między miastem a architektem były bliskie zerwania. Dziś obie strony wspominają to już raczej ze spokojem.

- Współpraca z Warszawą była trudna, ale twórcza. Trudności przy tak dużym projekcie to nic nadzwyczajnego - mówił w czerwcu Kerez. I choć szwajcarski architekt nie lubi wizualizacji, a pracować woli na modelach, to na potrzeby prezentacji projektu przygotował komputerowe animacje. Czy w ten sposób udało mu się oswoić wizerunek zimnej budowli, który dominował na wcześniejszych obrazkach? Oceńcie sami, zaglądając do pasażu na tyłach domu meblowego "Emilia" przy ulicy Pańskiej. Od 1 do 31 października będzie tu można poznać szczegóły projektu Muzeum Sztuki Nowoczesnej.

Muzeum otwarte na warszawiaków

Z jego pierwotnej koncepcji pozostała potężna sylwetka i przeszklony parter, dzięki któremu olbrzymia betonowa bryła będzie sprawiać wrażenie unoszącej się nad powierzchnią placu Defilad. Placu, który ma się wreszcie stać prawdziwą przestrzenią miejską, tętniącą życiem przez całą dobę. Warszawiaków mają tu przyciągnąć nie tylko muzeum i działający w tym samym gmachu Teatr Rozmaitości, ale też kawiarnia, biblioteka, audytoria i sala koncertowa.

- Budynek całkowicie zmieni to miejsce. Będzie je ożywiał przez całą dobę - zapowiadają wspólnie jego przyszli użytkownicy.

Czy to w ogóle może się udać? Załoga Muzeum Sztuki Nowoczesnej ożywiła już pawilon meblowy "Emilia" - na inaugurację poprzedniej edycji festiwalu i towarzyszącą jej wystawę przyszły tłumy. Ze swojej tymczasowej siedziby uczynili miejsce ważnych dyskusji o Warszawie. Jeśli ktoś może przywrócić plac Defilad miastu, to właśnie oni. Możecie się o tym przekonać, zaglądając w październiku na Pańską 3 lub biorąc udział w innych festiwalowych wydarzeniach. Będziemy o nich informować na tvnwarszawa.pl.

Christian Kerez: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie